تاریخچه مترو در ایران

متروی تهران به مجموعهٔ قطارهای شهری تهران و همچنین «شرکت راه آهن شهری تهران و حومه» گفته می‌شود. تا خردادماه سال ۱۳۹۳ (می ۲۰۱۴ م.) این قطارها در پنج خط اصلی در حال تردد هستند که چهار خط آن (۱و۲و۳و۴) درون شهری یک خط دیگر (۵) نیز بین‌شهری (میان کرج و تهران) هستند. تا پایان خردادماه سال ۱۳۹۳ مسافت خطوط متروی بهره‌برداری‌شده برابر ۱۵۸ کیلومتر بوده‌است و تعداد واگن‌های فعال در مترو تهران بیش از ۱۰۰۰ واگن می‌باشد که روزانه بیش از ۳ میلیون مسافر را جابجا می‌کنند.

اگرچه طرح‌های اوّلیهٔ متروی تهران در زمان سلطنت محمدرضا شاه پهلوی ریخته شد، اما به طور رسمی از سال ۱۳۷۷ (۱۹۹۹ م.) شروع به کار کرد. نخستین مسیر فعال، مسیر شماره ۵ مترو بود که بین تهران و کرج مسافر جابه‌جا می‌کرد و در ۱۶ اسفند ۱۳۷۷ فعالیت خود را آغاز کرد.

از اواخر سال ۱۳۸۵، با افزایش مسافران و تعداد قطارها، بخشی جهت بهره‌برداری از بدنهٔ اصلی سازمان قطار شهری تهران و حومه جدا شده و با عنوان «شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه» به کار خود ادامه می‌دهد و دفتر مرکزی آن در چهارراه کالج (تقاطع خیابان‌های حافظ و انقلاب تهران) واقع می‌باشد.در حال حاضر مدیر عامل شرکت مترو تهران مهندس هابیل درویش و مدیرعامل شرکت بهره‌برداری نیز مهندس محسن نایبی می‌باشد.

متروی تهران
اطلاعات
مکان	تهران-کرج-گلشهر
نوعی ترابری	قطار شهری
تعداد خطوط	۵ خط (فعال)
تعداد ایستگاه‌ها	۹۲
مسافران روزانه	۳ میلیون نفر (۱۳۹۳)[۱]
وبگاه	وب سایت متروی تهران
اداره
بنیان گذاری	۱۳۷۷ (۱۹۹۹ م)
فنی
میانگین سرعت	خطوط یک و دو ۳۵ خط پنج ۶۲

نقشه مترو تهران. (سال ۱۳۹۲)

 

خطوط در حال کار

خط یک به طول ۳۹ کیلومتر با۲۹ ایستگاه از ایستگاه تجریش واقع در ابتدای خیابان شریعتی تا ایستگاه کهریزک واقع در ضلع جنوب شرقی بهشت زهرا

خط دو به طول ۲۴ کیلومتر با ۲۲ ایستگاه از ایستگاه فرهنگسرا واقع در خیابان جشنواره جنب فرهنگسرای اشراق تا ایستگاه تهران (صادقیه) واقع در ضلع جنوب غربی فلکه دوم صادقیه

بخش میانی و جنوبی خط سه به طول ۱۹ کیلومتر ۱ ۱ ایستگاه از شهید بهشتی تا ایستگاه آزادگان. این خط در حال حاضر در ایستگاه شهید بهشتی با خط یک و در ایستگاه ولیعصر با خط چهار تقاطع دارد. این خط از ایستگاه شهید بهشتی در طول این خیابان به سمت غرب امتداد مسیر داده و سپس وارد خیابان ولعیصر (پهلوی سابق) شده و در طول خیابان ولیعصر (پهلوی سابق) و به سمت جنوب تا میدان راه‌آهن ادامه مسیر داده و سپس به سمت فرودگاه قلعه مرغی و بزرگراه آزادگان در جنوب غربی تهران متمایل می‌شود

خط چهار به طول ۲۱ کیلومتر با ۱۷ ایستگاه از ایستگاه شهید کلاهدوز واقع در انتهای خیابان پیروزی بزرگراه اسبدوانی تا ایستگاه اکباتان (ارم سبز) واقع در بلوار فردوس انتهای خیابان شقایق جنوبی

خط پنج (خط برون شهری) به طول ۴۲ کیلومتر با ۱۱ ایستگاه از ایستگاه تهران (صادقیه) واقع در ضلع جنوب غربی فلکه دوم صادقیه تا ایستگاه ایستگاه گلشهر واقع در گلشهر کرج.این خط موازی آزادراه تهران-کرج عبور می کند.

برنامه‌های توسعه

• خط ۱: طرح توسعه خط از ایستگاه شاهد تا فرودگاه امام خمینی و شهر جدید پرند در حال احداث است.
• خط ۲: مطالعهٔ توسعهٔ امتداد خط دو از ایستگاه فرهنگسرا تا پایانهٔ جدید شرق و نیز توسعهٔ آن تا شهر جدید پردیس در جریان است.
• خط ۳: عملیات احداث خط سه متروی تهران از سال ۱۳۸۶ در جنوب غرب تهران آغاز شده‌است؛ که بخش اول آن در قسمت مرکزی و حد فاصل ایستگاه شهید بهشتی و ایستگاه ولیعصر در آذرماه ۱۳۹۱ و بخش دوم آن از ایستگاه ولیعصر تا آزادگان در اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ به بهره‌برداری رسید. توسعه این خط به سمت شمال شرقی و جنوب غربی درحال انجام است. در بخش توسعهٔ شمال‌شرقی، این خط از ایستگاه شهید بهشتی به سمت شرق خیابان شهید بهشتی امتداد مسیر داده و در محل میدان گلبرگ به سمت شمال متمایل می‌شود و با عبور از زیر بزرگراه صیاد شیرازی به میدان نوبنیاد می‌رسد و پس از آن به دو شاخه تقسیم می‌شود. شاخه اول به سمت اقدسیه و شهر قائم ادامه یافته و در نهایت به میدان قائم می‌رسد و شاخه دوم در طول خیابان نیاوران ادامه یافته و پس از عبور از جنوب پارک نیاوران به ابتدای خیابان شهید باهنر می‌رسد. در بخش توسعهٔ جنوب و جنوب‌غربی این خط از ایستگاه آزادگان به سمت اسلامشهر امتداد مسیر داده و در نهایت به شهر جدید پرند می‌رسد. شایان ذکر است که طبق طراحی اولیه، خط سه در ابتدا قرار بود در امتداد خیابان مجیدیه احداث شود و با بازنگری در طراحی‌ها، مسیر این خط از خیابان مجیدیه به بزرگراه نیاوران (صیاد شیرازی) تغییر یافت.
• خط ۴: بخشی اصلی خط چهار متروی تهران در حال بهره‌برداری و بخش توسعه آن نیز در حال مطالعه و احداث می‌باشد. طبق طرح جامع از ایستگاه بیمه (دردست ساختمان)، انشعابی به طول ۲/۵ کیلومتر از خط چهار گرفته شده و به سمت فرودگاه مهر آباد می‌رود و از سمت غرب نیز از ایستگاه ارم سبز تا محدوده خیابان جنت آباد در شمال بزرگراه همت و از سمت شرق تا محدوده قنات کوثر تهرانپارس گسترش خواهد یافت.
• خط ۶: خط شش متروی تهران از محدودهٔ حرم حضرت عبدالعظیم آغاز شده و پس از طی یک مسیر جنوب به شمال در ایستگاه میدان شهدا با خط چهار، در ایستگاه امام حسین با خط دو، در ایستگاه هفت تیز با خط یک و در ایستگاه میدان ولیعصر با خط در حال احداث سه، تقاطع خواهد داشت و سپس به سمت غرب امتداد مسیر داده و به محدوده شمال غربی تهران خواهد رسید. در حال حاضر ساخت این مترو از جنوب به شمال ادامه دارد. ساخت ایستگاهها از ایستگاه ابتدایی آن از دولت‌آباد شروع شده و تا ایستگاه ولیعصر ایستگاه‌ها در حال ساخت هستند. در حفر تونل‌ها، شفت دستگاه TBM از ایستگاه دولت‌آباد وارد شده است تا فروردین ۹۳ در حدود ۵٫۵ کیلومتر از تونل به سمت شمال حفر شده است.
• خط ۷: خط هفت مترو عمیق‌ترین خط متروی تهران است که از شهرک امیرالمؤمنین (قصر فیروزه) و در کنار ورزشگاه تختی در جنوب‌شرقی تهران آغاز شده و پس از طی مسیر شرقی- غربی و تقاطع با خط یک در ایستگاه مولوی، به سمت شمال متمایل می‌شود و در ایستگاه نواب با خط دو و در ایستگاه توحید با خط چهار تقاطع خواهد داشت و سپس در امتداد بزرگراه چمران امتداد مسیر داده و پس از عبور از کنار برج میلاد، وارد میدان صنعت شهرک غرب گردیده و در انتها به میدان بوستان در سعادت آباد می‌رسد. از ۱۲ کیلومتر فاز نخست این پروژه با ۱۰ ایستگاه حد فاصل کمیل تا میدان صنعت تاکنون ۷ کیلومتر حفاری شده است.
• خط ۸: خط هشت متروی تهران از شمال بزرگراه اشرفی اصفهانی بالاتر از میدان پونک آغاز شده و پس از طی مسیر شمالی جنوبی به سمت شرق متمایل شده و نهایتاً به میدان بسیج می‌رسد.
• خط ۹: خط نه متروی تهران از میدان پونک آغاز شده و پس از طی مسیر شرقی ـ غربی به سمت جنوب متمایل شده و نهایتاً به میدان بسیج می‌رسد.